URODZINY FONOGRAFU
URODZINY FONOGRAFU
19 lutego 1878 roku Thomas Alva Edison otrzymał patent na urządzenie do odtwarzania dźwięku, FONOGRAF, a więc 140 lat temu zostało urzeczywistnione wielowiekowe marzenie ludzkości, aby dźwięk zachować, a następnie go ponownie usłyszeć w niemal dowolnym miejscu i dowolnym czasie.
Urodziny fonografu były powodem, dla którego Samodzielne Koło Muzykologów przy Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków, Sekcja Fonotek Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich oraz Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk zorganizowały sesję naukową Fonografia dla muzyki i nauki: historia, relacje, współczesność. W stylowej sali IS PAN w dniach 25-26 września br. wygłoszono 19 referatów, w większości ilustrowanych dźwiękiem i obrazem.
Sesję otworzyła Przewodnicząca Samodzielnego Koła Muzykologów SPAM p. Maria Wróblewska, następnie głos zabrali: Wicedyrektor IS PAN prof. dr hab. Ewa Dahlig-Turek, Przewodnicząca Zarządu Głównego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska, Prezes Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków prof. dr hab. Ryszard Cieśla oraz przewodnicząca Sekcji Fonotek SBP – dr Katarzyna Janczewska-Sołomko. Wśród gości był Prezes Związku Kompozytorów Polskich dr Mieczysław Kominek i Prezes Fundacji Rodziny Wiłkomirskich – Elżbieta Piszczorowicz-Mondra.
Sesję zapoczątkował pasjonujący wręcz referat prof. dr hab. Ireny Poniatowskiej Wpływ fonografii na periodyzację historii muzyki, w którym zostały przedstawione dowody na to, że funkcjonujące od lat sztywne podziały na epoki (barok, czy romantyzm) w historii muzyki nie mają stu-procentowego pokrycia, natomiast wg Onga Edison zapoczątkował erę oralną, której istnienia nie da się podważyć.
Dr Mieczysław Kominek – ZKP - (Niemuzykalny Edison) i dr Katarzyna
Janczewska-Sołomko – SPAM - (Recepcja
fonografu w Polsce) wprowadzili zebranych w początkową fazę fonografii, a
prezentacja przygotowana przez kolekcjonera, Jerzego Gogacza była niewątpliwie
sensacyjnym akcentem sesji. Obejrzeliśmy kilka autentycznych fonografów
edisonowskich i wysłuchaliśmy nagranych na wałkach fonograficznych utworów
m.in. H. Wieniawskiego i F. Chopina. Historyk sztuki i pasjonat fonografii –
Olaf Michalski zaprezentował walory artystyczne urządzeń do nagrywania i
odtwarzania dźwięku oraz różnorodność pomysłów w doborze ich zewnętrznej szaty
(Maszyny mówiące językiem sztuki), natomiast
o okładkach płyt (a więc nowszego, niż wałek, nośnika dźwięku) mówił Bartłomiej
Gembicki z IS PAN (Mozaiki, maski i
gondole. Okładki płyt jako reprezentacje muzycznego mitu). Historię płyt
moskiewskich oraz pierwszego nagrania pieśni „Czerwone maki na Monte Cassino” w
barwnej opowieści przedstawił Ireneusz Janik z AM w Łodzi (Rok 1945. Dwie drogi do Polski i całkiem różni panowie w tubach (nie
licząc psa). Karolina Skalska – doktorantka IS PAN – wygłosiła Reprezentacja nagrania muzycznego w
bibliotece, a Anna Rutkowska z PR i Wyższej Szkoły Filmowej, Teatralnej i
Telewizyjnej w Łodzi – referat Fonografia
dla nauki. Od historii do współczesności.
Osobny blok stanowiły wypowiedzi z
dziedziny etnomuzykologii: sensacyjna
wiadomość z Torunia (Agnieszka Kostrzewa Nieznane wałki fonograficzne Centralnego Archiwum Fonograficznego w
zbiorach Muzeum Etnograficznego w Toruniu), dr Mariusz Pucia z Uniwersytetu
Opolskiego zreferował Dźwiękowe przekazy
opolskiej muzyki tradycyjnej w archiwach. Sprawozdanie i ilustracja dźwiękowa w
wykonaniu zespołu Zaginione Archiwum (krótki koncert po referacie). Prace i
zasoby prezentowały następnie Beata Maksymiuk-Pacek (UMCS w Lublinie Archiwizacja materiałów terenowych w
Pracowni „Archiwum Etnolingwistyczne” UMCS i ich wykorzystanie do badań
naukowych), dr Kinga Strycharz-Bogacz (KUL) – Zbiory foniczne Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego KUL – żywa
tradycja jako zachowane dziedzictwo kulturowe oraz perspektywy badawcze, dr
Arleta Nawrocka-Wysocka (IS PAN) – Fonograf
w etnohymnologii czyli o pierwszych nagraniach hymnów luterańskich w
Skandynawii i krajach bałtyckich oraz dr Jacek Jackowski (IS PAN) Archiwa etnomuzyczne. Nagrania – dane –
informacja (raport z realizacji projektu Polska Muzyka Tradycyjna – Dziedzictwo
Fonograficzne. Stan aktualny, zachowanie, udostępnianie).
Ostatnia sesja była poświęcona
współczesności: Monika Wiciarz i dr Marcin Konik (NIFC) przedstawili referat Fonoteka Narodowego Instytutu Fryderyka
Chopina – charakterystyka zbioru i opracowanie w dobie Digital Humanities, Ewelina
Grygier (IS PAN) - Rozwój fonografii a działalność muzyków ulicznych. Amatorskie i
profesjonalne wydawnictwa płytowe, Jan Popis (SPAM) poruszył bardzo ważną
sprawę dla polskiej kultury muzycznej w referacie Reedycje nagrań historycznych w Polskich Nagraniach. Referat
zamykający sesję wygłosiła dyrektor firmy DUX – dr Małgorzata Polańska na
temat: Znaczenie fonografii dla muzyki i
nauki: podobieństwa i różnice.
Po dyskusji końcowej (w której zaakcentowano m.in. konieczność zachowania historycznych nagrań w ich autentycznej wersji) sesję podsumowała K. Janczewska-Sołomko, podkreślając dużą wagę poruszonej tematyki dla polskiej kultury, szczególnie muzycznej oraz wyrażając nadzieję, że problemy omówione na sesji będą inspiracją i motorem dalszych badań, publikacji, może odkryć. Także podziękowała współorganizatorom spotkania państwu: Marii Wróblewskiej – oraz Ewelinie Grygier i Jackowi Jackowskiemu za trud, który zaowocował tak udanym przedsięwzięciem.
Liczny udział słuchaczy podczas obu dni obrad świadczy o celowości tego rodzaju spotkań naukowych.
Dopełnieniem sesji był bardzo dobry catering, a także „sklepik” z wydawnictwami książkowymi i płytowymi (dochód ze sprzedaży publikacji SPAM przekazano na Fundusz naszego Stowarzyszenia), a referenci i goście otrzymali m.in. trzy części Kroniki SPAM.
KJS
