Stowarzyszenie Polskich Artystów Muzyków

Koncert kameralny

Zuzanna Elster – harfa

Jarosław Krzysztof Ciecierski – organy, pozytyw

Paweł Panasiuk – prowadzenie koncertu

Program:

César Franck (1822-1890) – Cantabile (1878)

                                          – Danse lente na fortepian, oprac. na harfę i organy (1885)

                                          – Offertoire ou Communion ze zbioru „L’Organiste” (1886)

                                             oprac. na organy i harfę

                                           – Pièce héroïque (1878)

                                           – Prélude, Fugue et Variation op. 18,

                                           wersja na fortepian (harfę) i harmonium/ organy (1859-1862)

César Franck (1822-1890) – I Chorał E-dur (1890)

Gabriel Pierné (1863-1937) – Impromptu – Caprice op. 9

Marcel Dupré (1886-1971) – Ave Maris Stella op. 18, verset 3:

                                              „Choral orné dans le style de J.S. Bach”

Louis Vierne (1870-1937) – Carillon de Westminster z „24 Pièces de fantaisie”

Marcel Grandjany (1891-1975) – Aria in classic style na harfę i organy

César Franck to jeden z ważniejszych kompozytorów XIX stulecia w ogóle, szczególnie zaś w zakresie muzyki organowej. Jego twórczość solowa, kameralna czy orkiestrowa jest z pewnością warta prezentacji nie tylko przy okazji okrągłej rocznicy, jednak ta, która przypadnie 10 grudnia tego roku jest szczególnie ważna: to dwusetlecie urodzin! Muzyka urodzonego w belgijskim Liège twórcy łączy tradycje franko-flamandzkie i wzorce prowadzące od Bacha aż po tradycję niemieckiego klasycyzmu i romantyzmu. W utworach organowych słychać oczywiście jego własny styl i świetne operowanie harmonią, ale i myślenie orkiestrowe, rozumiane jako używanie różnych głosów solowych i pełniejsze niż dawniej, wzbogacone językami organo pleno. César Franck potrafił wypracować kompromis między prostotą i wyrafinowaniem, między szkołą gry i artyzmem, wreszcie między tym, co należy do nienaruszalnej „klasyki”, a tym, co odebralibyśmy jako emocjonalne albo „romantyczne”. Jego dorobek, w powiązaniu z wpływem na muzyków młodszej generacji, stał się podstawą rozwoju nie tylko organowego „stylu symfonicznego”, lecz także twórczości wielu zupełnie inaczej już piszących kompozytorów.

W programie dzisiejszego koncertu znalazły się utwory organowe z trzech okresów twórczości kompozytora. Najwcześniejszy jest tryptyk Preludium, fuga i wariacja (przełom lat 50. i 60. XIX wieku), istniejący w dwóch wersjach: organowej solo oraz na duet wykonawców (łatwa do zaaranżowania na harfę i organy), z trzech utworów napisanych na inaugurację organów w Pałacu Trocadero usłyszymy Cantabile oraz Pièce héroïque (1878), zaś spośród wielkich Trzech chorałów (1890) – pierwszy w tonacji E-dur. Mniejsze utwory, zawarte w cyklu L’Organiste, pochodzą z lat pracy dla kościołów i przeznaczone są głównie na fisharmonię, choć wykonanie na organach niczego im nie ujmuje. Do dziś chętnie sięgamy po nie również w edukacji, zarówno w szkołach muzycznych, jak i w nauce gry muzyki sakralnej. Natomiast wdzięczna miniatura Danse lente (1885) jest w oryginale utworem fortepianowym i reprezentuje nurt świecki, a może nawet i salonowy, w twórczości Césara Francka.

Uważa się, że istniały dwie szkoły w muzyce francuskiej związanej z kompozycją i organami: jedna biegła od Jacquesa-Nicolasa Lemmensa w Brukseli, a druga właśnie od Cèsara Francka w Paryżu – nie tylko wybitnego kompozytora, wziętego improwizatora, organisty kościelnego, lecz także pedagoga i wychowawcy. Bez jego pracy i talentu nie byłoby tak wielkich osobowości, jak Louis Vierne, a potem Henri Mulet, Nadia Boulanger czy Marcel Dupré… Z kolei bez tego ostatniego – tak genialnych twórców oraz wirtuozów gry organowej, jak choćby Jean Langlais, Jeanne Demessieux, Jehan Alain, Olivier Messiaen czy Gaston Litaize. Co ciekawe, są ślady łączące go i z naszymi artystami: Janem Jancą i Janem Kucharskim, a jeszcze u Vierne’a studiował Bronisław Rutkowski, którego uważamy za ojca współczesnej polskiej organistyki. Symbolicznie powiązania te ukazane zostaną poprzez włączenie do programu koncertu dzieł Gabriela Pierné, Louisa Vierne’a (obaj studiowali u Francka), Marcela Dupré (kształcącego się pod kierunkiem Vierne’a) czy zasłużonego dla popularyzacji harfy Marcela Grandjany, również absolwenta słynnego paryskiego Conservatoire. Bo, choć każdy z nich grał i pisał inaczej oraz żył i pracował w zupełnie innych czasach, to pewne elementy stylu i sam klimat miejsca, tak przepojonego sztuką, da się odnaleźć w ich bogatej spuściźnie.

W tym kontekście dodać trzeba, że i wykonawców koncertu zaliczyć można do spadkobierców tej tradycji. Zuzanna Elster kształciła się np. u Germaine Lorenzini, która była m.in. wychowanką słynnej Lily Laskine w paryskim Konserwatorium w połowie XX wieku, a Jarosław K. Ciecierski odbył kurs mistrzowski u Gastona Litaize’a, wychowanka Marcela Dupré, a nawet jeszcze i Louisa Vierne’a… Linia biegnąca wprost od Vierne’a przez Rutkowskiego do Feliksa Rączkowskiego (studia organowe w Warszawie) także godna byłaby tu odnotowania i miała znaczenie, choćby w kształtowaniu się gustu i repertuaru Jarosława K. Ciecierskiego.

Na dzisiejszym koncercie zabrzmi mały pozytyw (na nim usłyszymy utwory kameralne lub na fisharmonię), ale główną rolę spełnią duże organy. Wprawdzie nie piszczałkowe, lecz elektroniczne, jednak, powtórzmy znowu: nie byłoby rozwoju instrumentów, także tych współczesnych, gdyby nie wymagająca i bogata fakturalnie muzyka, w której Franck poszukiwał nowych brzmień i zarazem usprawnień dla grających – de facto „symfoniczna”.

Zuzanna Elster – harfa

Harfistka solistka, kameralistka, muzyk orkiestrowy, pedagog. Prowadzi klasę harfy na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie, gdzie pracuje na stanowisku profesora, jest także pierwszą harfistką w Orkiestrze Sinfonia Varsovia. Od 2022 roku pełni funkcję Kierownika Katedry Harfy, Gitary i Perkusji UMFC. W 2012 roku uzyskała stopień doktora sztuki, a w 2017 – doktora habilitowanego sztuki w dziedzinie sztuk muzycznych. W latach 2009–2019 prowadziła klasę harfy w ZPSM im. F. Chopina w Warszawie.

Jest absolwentką Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie w klasie harfy prof. Urszuli Mazurek (2008, dyplom z wyróżnieniem) oraz studiów podyplomowych „Konzertexamen” w Hochschule für Musik „Hanns Eisler” w Berlinie w klasie harfy prof. Marii Graf (2011, dyplom z wyróżnieniem). Pobierała także lekcje harfy u Germaine Lorenzini w Lyonie. Swoje umiejętności doskonaliła podczas kursów mistrzowskich prowadzonych przez E. Bennett, J. Bouskovą, S. Kangę, M. Graf, G. Lorenzini, S. McDonald, C. Michel, N. Shamayevą, H. Storck.

Jest laureatką krajowych i międzynarodowych konkursów harfowych. Została dwukrotnie stypendystką Ministra Kultury (2003, 2004), otrzymała medal „Magna cum Laude” z rąk JM Rektora UMFC (2009) i Nagrodę Indywidualną II stopnia Dyrektora CEA (2010). Zasiada w jury krajowych i międzynarodowych konkursów harfowych. Ponadto jest współwykonawczynią płyty Saxophone Varie Pawła Gusnara, nagrodzonej Fryderykiem 2014 w kategorii Album Roku – Muzyka Kameralna oraz płyty Real Life Song Joanny Freszel, która otrzymała nagrodę Złotego Orfeusza 2016 w kategorii Meuilleure Interprète de Musique Lyrique Contemporaine. Wraz z flecistką Agatą Igras nagrała płytę Sonatas for Flute and Harp, która ukazała się w 2019 roku. Regularnie prowadzi mistrzowskie kursy harfowe; w 2018 roku jako jedyny pedagog polskiego pochodzenia prowadziła kursy w zakresie gry na harfie w ramach międzynarodowych kursów orkiestrowych The Orchestra of the Americas w Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach.

Koncertuje w kraju i za granicą, występowała jako solistka m.in. we Francji, Irlandii, Niemczech, Włoszech, Republice Czeskiej, Rosji oraz na Węgrzech, w ramach prestiżowych międzynarodowych festiwali i kongresów harfowych oraz muzycznych. Jako muzyk orkiestry koncertowała w wielu krajach Europy, a także w Japonii i Korei Południowej. W Polsce występowała na większości znaczących scen muzycznych.

Występowała jako solistka z orkiestrami Sinfonia Varsovia, Brandenburger Symphoniker, St. Christopher Chamber Orchestra, Polską Orkiestrą Radiową, Orkiestrami Symfonicznymi Filharmonii Lubelskiej, Szczecińskiej, Opolskiej i in. Jako solistka i kameralistka dokonywała nagrań dla Polskiego Radia i Telewizji.

Jarosław Krzysztof Ciecierski – organy, pozytyw

Urodził się w 1961 roku. Jest absolwentem PSM I i II st. im. F. Chopina w Olsztynie w klasie organów Wiktora Włudyki (dyplom z wyróżnieniem) oraz Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie – studia organowe pod kierunkiem prof. Feliksa Rączkowskiego i prof. Andrzeja Chorosińskiego; tam też studiował na Wydziale Reżyserii Dźwięku.

Swoją wiedzę i umiejętności pogłębiał na kursach interpretacji mistrzowskich (m.in. u takich profesorów, jak Guy Bovet, Istvan Ella, Daniel Roth, Hans i Martin Haselböck, Michel Chapuis, Andre Stricker, Pierre Segond, Gaston Litaize, Piet Kee, Bernard Winsemius, Harald Vogel, Herbert Wulff, Ludger Lohmann, Lorenzo Ghielmi, Olivier Latry, Joachim Grubich, Józef Serafin), zaś u Mariana Sawy, Juliana Gembalskiego i Josa van der Kooy’a doskonalił sztukę improwizacji organowej.

Był laureatem III miejsca na Ogólnopolskich Przesłuchaniach Klas Organów (Rzeszów, 1980), uczestniczył następnie w kilku międzynarodowych konkursach organowych, a w roku 1990 został finalistą Concours Suisse w Romainmôtier, dedykowanego muzyce Jehana Alaina.

Występuje regularnie w Polsce i wielu krajach jako solista i kameralista, prezentując szeroki repertuar: od dawnej muzyki klawiszowej po prawykonania utworów XX i XXI wieku. Z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej wykonywał m.in. koncerty organowe G.F. Haendla, C.Ph.E. Bacha, Josepha Haydna, Mieczysława Surzyńskiego, Francisa Poulenca, a także Requiem Maurice’a Duruflé oraz niektóre dzieła oratoryjne Feliksa Nowowiejskiego. Ma w swoim dorobku liczne kompozycje, publikacje oraz nagrania radiowe. W 2013 roku skomponował 31 etiud na fortepian, inspirowanych krasnalami wrocławskimi, co zaowocowało specjalnymi prezentacjami multimedialnymi z układami choreograficznymi dzieci (Wrocław, Olsztyn).

Jest dyplomowanym pedagogiem w Państwowej Szkole Muzycznej im. F. Chopina w Olsztynie, gdzie prowadzi zajęcia z organów, improwizacji organowej, fortepianu, harmonii i kameralistyki, zwłaszcza z muzyką dawną. Od 2020 roku współpracuje również z Samorządową Szkołą Muzyczną Powiatu Olsztyńskiego i innymi placówkami. W 2007 roku został mianowany ekspertem MEN. Jako pedagog lub akompaniator był związany z Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim, Olsztyńską Szkołą Wyższą im. J. Rusieckiego, Policealnym Studium Aktorskim im. A. Sewruka oraz ze Studium dla Organistów. W szeregu ośrodków kraju prowadził warsztaty z improwizacją organową i muzyką sakralną, ale także wokół interpretacji dzieł organowych.

Jako organista współpracuje od czasu studiów z kościołami przy oprawie uroczystych liturgii bądź okolicznościowych koncertów, np. w styczniu 2016 roku wraz z połączonymi chórami zainaugurował w Konkatedrze Olsztyńskiej Rok Feliksa Nowowiejskiego.

Od 1997 roku działa w Zarządzie Koła Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków w Olsztynie. Począwszy od roku 1999 przez 20 lat prowadził artystycznie Olsztyńskie Koncerty Organowe, jeden z ważniejszych klasycznych festiwali w regionie Warmii i Mazur. Współorganizował też doroczne koncerty monograficzne pod patronatem SPAM (od 1998), Saloniki muzyczne z Miejskim Ośrodkiem Kultury (ich liczba doszła do 80) czy Spotkania na Szczycie w swojej macierzystej szkole muzycznej, obejmujące szeroko rozumianą tematykę organistowską.

Wśród wyróżnień J.K. Ciecierskiego są: Nagroda Prezydenta Olsztyna w dziedzinie kultury (2004), odznaczenie MKiS „Zasłużony Działacz Kultury” (2005), Złota Odznaka SPAM (2007), Nagroda Marszałka Województwa w dziedzinie kultury (2009, na 25-lecie pracy artystycznej), Srebrny Krzyż Zasługi (2012), odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (2012) oraz medal „Za zasługi dla Muzyki” (2016).

Koncert objęty projektem „WARMIŃSKO-MAZURSKA KARTA SENIORA” (zniżka 50% od ceny biletu normalnego), programem  „WARMIA I MAZURY DLA DUŻEJ RODZINY” oraz programem „KARTA DUŻEJ RODZINY” (Pakiet rodzinny w cenach: Rodzic – 30 zł, Dziecko – 15 zł). Bilety w cenach specjalnych do nabycia tylko w kasie Filharmonii za okazaniem Kart.

https://filharmonia.olsztyn.pl/koncert/w-holdzie-mistrzowi-200-lecie-urodzin-cesara-francka/